N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Klimaat Nieuwe metingen aan een vergeten ijskern laten zien dat Groenland relatief kort geleden voor een deel nog ijsvrij was.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data103084144-c87b33.jpg)
Het noordwesten van Groenland was vierhonderdduizend jaar geleden ijsvrij – dat is korter geleden dan gedacht. Bij een relatief lage hoeveelheid koolstofdioxide in de atmosfeer smolten de ijskappen, wat wereldwijd leidde tot zeker anderhalve meter zeespiegelstijging. Dat blijkt uit onderzoek dat donderdag in Science is verschenen.
„Het klassieke beeld was dat Groenland de laatste 1,1 miljoen jaar altijd zoals nu eruit heeft gezien”, zegt klimatoloog Roderik van de Wal van de Universiteit Utrecht. Hij was niet betrokken bij het onderzoek. „Maar door onderzoek na ijskernboringen is dat beeld de laatste tien jaar gaan kantelen. Deze studie geeft direct bewijs en laat nu zien dat er geen grote veranderingen aan het klimaat nodig zijn om de ijskappen op Groenland te laten smelten.”
Honderden kernbommen
Onderzoekers van de Universiteit van Vermont kregen toegang tot een bijzondere ijskern: opgeboord door de Amerikaanse krijgsmacht in de jaren 60. Het was onderdeel van het geheime ‘Project Iceworm’, waarbij de VS tijdens de Koude Oorlog honderden kernbommen probeerden op te slaan in tunnels onder Groenland. Dat mislukte, omdat de tunnels instabiel bleken.
Wetenschappers waren eerst geïnteresseerd in de ijsmonsters, maar de belangstelling nam na nieuwe en nog diepere ijsboringen weer af. Na een paar verhuizingen raakten de monsters in de vergetelheid, tot ze in 2018 bij het doorspitten van de vriezers in de Universiteit van Kopenhagen werden herontdekt. Onderzoeksgroepen over de wereld meldden zich al snel om ze met moderne technologie te bestuderen. Want niet alleen het ijs zelf, maar ook het sediment ónder de ijskappen bleek opgeslagen.
De Amerikaanse onderzoekers maten nu de ‘luminescentie-signalen’ in het sediment. Mineralen die duizenden jaren onder ijs verpakt liggen, nemen in de tijd veel vrije elektronen op. Als de mineralen weer blootgesteld worden aan zonlicht, raken ze die deeltjes weer kwijt. Met nieuwe meetmethodes was daardoor vast te stellen wanneer het sediment voor het laatst in aanraking was geweest met zonlicht: ongeveer vierhonderdduizend jaar geleden.
Duizenden jaren lang kwam er op de kap minder ijs bij dan er verdween
„Onze studie geeft het eerste directe bewijs dat noordwest-Groenland in die tijd ijsvrij was. Daarmee konden we modelleren hoeveel kleiner de volledige ijskap moet zijn geweest”, zegt Paul Bierman. Hij is hoogleraar geomorfologie in Vermont en hoofdauteur van de studie.
Op het moment van smelten, tijdens het pleistoceen tussen ijstijden in, was het klimaat nauwelijks warmer dan nu, en het CO2-gehalte in de atmosfeer was veel lager. De ijskappen waren net als nu uit evenwicht: ijsvorming door neerslag ging trager dan smelt. Omdat die situatie 30.000 jaar lang aanhield, smolt een fors deel van de Groenlandse kappen. Dat droeg bij aan anderhalve meter zeespiegelstijging, van in totaal zeker zes meter stijging in die periode. Bierman: „Als we koolstof blijven uitstoten, zal het ijs van Groenland smelten zoals vierhonderdduizend jaar geleden.”
Een beter begrip van de variaties in de Groenlandse ijskap is „hoog nodig”, volgens Van de Wal „omdat de vooruitzichten voor Groenland niet zo best zijn.” Toch geeft deze studie niet direct een antwoord op hoe snel de ijskap in de toekomst gaat smelten, zegt hij. „Maar dat vrij subtiele klimaatveranderingen kennelijk al genoeg kunnen zijn om Groenland ijsvrij te maken, is gezien de enorme veranderingen van nu zorgelijk.”
